Macario L. Sakay
(3 Enero 1870-Setyembre 13, 1907)
Si Macario de Leon Sakay (Ma·kár·yo de Le·yón Sá·kay) ay lider- Katipunero at pangulo ng Republikang Tagalog, isang pamahalaang rebolusyonaryo na itinatag niyá upang ipagpatuloy ang pakikibáka laban sa mga Americano.
Isinilang siyá sa Tondo, Maynila noong 3 Enero 1870 at anak-mahirap. Diumano, isa siyáng barbero at sastre. Naging manggagawa rin siyá sa talyer ng kalesa at gumanap sa mga komedya. Noong 1894, sumapi siyá sa Katipunan at naging matalik na kaibigan ni Andres Bonifacio. Naging pangulo siyá ng Dapitan, isa sa pinakamalakas na konseho sa kilusang mapanghimagsik. Noong 1896, pagkaraan ng labanan sa Pinaglabanan, isa siyá sa mga pinunò ng Katipunerong naglagi sa kabundukan ng Marikina at Montalban.
Sa Digmaang Filipino-Americano, naglingkod siyáng lihim na muling tagapagbuo ng Katipunan sa Maynila. Nadakip siyá at nakalaya lámang nang magpahayag ng amnestiya ang pamahalaang Americano noong Hulyo1902. Nagtatag siyá ng mga pangkating gerilya sa Timog Katagalugan, lalo na sa mga lalawigan ng Rizal, Cavite, Laguna, at Batangas. Lumakas ang kaniyang pangkat at noon niyá ipinahayag ang Republikang Tagalog na siyá ang pangulo at si Francisco Carreon ang pangalawang pangulo. Ang Republikang Tagalog ay may sariling saligang-batas, bandila, sistema ng pagkolekta ng buwis, at regular na hukbo.
Noong 1905, sa tulong ni Dominador Gomez, isang pinagtitiwalaan niyáng lider manggagawa noon, ay nakumbinsi siyáng sumuko. Nangako ang mga Americano, sa pamamagitan ni Gomez, na bibigyan ng amnestiya ang lahat ng tauhan ni Sakay. May pangako rin noon ang mga Americano na bubuuin ang Pambansang Asamblea kung magkakaroon ng ganap na katahimikan.
Kasáma ang kaniyang mga heneral ay bumabâ si Sakay mula sa himpilan sa Tanay, Rizal. Gayunman, sa isang piging sa Cavite ay bigla at pataksil siyáng hinuli, ikinulong, at madaliang nilitis. Noong Setyembre 13, 1907, binitay siyá at ang isang matapat niyáng heneral na si Lucio de Vega. May ilang historyador na kumikilala kay Sakay bilang isa sa mga Pangulo ng Filipinas, ngunit hindi ito kinikilala ng pamahalaan. Noong 2008, isang rebulto ni Sakay ang pinasinayaan sa Plaza Morga sa Tondo, Maynila. (PKJ) (ed VSA)