Hája Amína Áppi
Si Hája Amína Áppi ng Ungos Matata, Tandabas, Tawi-tawi ay pinagkalooban ng Gawad Manlilikha ng Bayan noong 2005 para sa kaniyang kahusayan sa paglalála ng makukulay na banig ng Sama na nagtataglay ng komplikadong heometrikong padron na nagpapamalas ng kaniyang kagalingan sa disenyo, proporsiyon at simetriya, at sensitibidad sakulay.
Ang sining ng paglalála ng banig ay itinuturo ng kababaihang Sama sakanilang mga anak na babae. Isinasagawa ng mga babae ang mga proseso mula sa pag-aani ng pandan hanggang sa aktuwal na pagdidisenyo. Matagal at komplikado ang mga prosesong ito na nangangailangan ng tiyaga at sigla ng katawan. Bukod sa mga ito, kailangan din silang marunong sa pagtutugma ng kulay, mapunahin sa mga detalye, at mahusay sa matematika.
Natatangi ang mga likha ni Haja Amina dahil bagaman pinananatili pa rin niya ang tradisyonal na paggawa sa mga ito,hindi siya na ngingiming lahukan ito ng kaniyang higit na modernong mga disenyo. Makikita ito sa banig na ang gitnang bahagi ay nagtataglay ng hanggang walong kulay at tila pinoprotektahan ng animo’y balangkas na walang disenyo sa mga gilid. Tumatagal ng halos tatlong buwan ang paggawa ng obrang ito. Kumapal at napunô na ng kalyo ang mga kamay ni Haja Amina dahil sa matagal na panahon ng pag-aani at pagkukulay. Sa kabila nito, ibayong paggalang parin ang isinusukli ng kaniyang komunidad hindi lamang dahil sa natatangi niyang disenyo, katuwiran ng kaniyang mga “tabig ”(edging), at kapinuhan ng kaniyang sasa at kima- kima kundi dahil sa mga itinuro niya sa kanila.
Dalawang henerasyon na ng mga Sama—ang kaniyang mga anak at apo—ang napagsalinan ni Haja Amina ng kaniyang sining at kaalaman sa paglikha ng makukulay na banig ngunit patuloy pa rin niya itong ibinabahagi sa kababaihan ng kaniyang komunidad hindi lámang upang matiyak na hindi malilimutan ang sining na minana rin niya kundi dahil ipinagmamalaki niya ang kaniyang kultura.(GB)