Gombúrza
Ang Gombúrza ay daglat para sa pangalan ng talong paring Filipino—sina Mariano Gómez, José Burgos, at Jacinto Zamora—na binitay pagkatapos idawit ng pamahalaang kolonyal at mga fraile sa nabigong Pag-aalsa sa Cavite noong 1872. Ang kanilang pagkamartir ay na kapagpaalab sa nasyonalismo ng mga Filipino at magdudulot, sa huli, ng Himagsikang 1896.
Noong 20 Enero 1872, umaabot sa 200 sundalo at obrero sa arsenal sa Cavite ang nag-alsa. Madaliang nasugpo ng mga Español ang pag-aalsa ngunit ginamit itong dahilan upang supilin ang mga Filipinong makabayan at humihingi ng reporma sa pamahalaan. Ginamit itong dahilan ng pamahalaang kolonyal at mga fraile na Español upang idawit ang tatlong pari ng tinagurian ngayon bilang Gomburza. Tunay nilang pakay si Burgos,isang prominente at mestisong pari. Matagal na siyáng pinagiinitan ng mga Español dahil sa liberal na pananaw, pagsusulong ng sekularisasyon ng kaparian, at pagtatanggol ng karapatan ng mga Filipinong pari. Malapít kay Burgos sina Gomez at Zamora, at magkakasáma ang tatlo sa hangaring mapalaganap ang sekularisasyon para sa mga kababayang pari. Kahit mahinà ang ebidensiyang mag-uugnay sa tatlo sa Pag-aalsa sa Cavite, hinatulan silá ng kamatayan pagkatapos ng maikli at kahina-hinalang paglilitis. Noong 17 Pebrero 1872, binitay sa pamamagitan ng garote ang tatlong pari sa harap ng publiko sa Bagum-bayan (ngayon ay LiwasangRizal).
Pagkatapos bitayin, inilagak ang mga labí ng tatlong pari saisang walang-ngalang libingan,bílang mga “kalabanng estado,” sa Sementeryong Paco.Tumanggi ang Arsobispo ng Maynila na tanggalin ang pagkapari ng tatlo sapagkat hindi daw silá lumabag ng kahit anong batas ng Simbahan. Isa sa apektado ng martiryo ng Gomburza si Jose Rizal, na inalay ang kaniyang ikalawang nobelang ElFilibusterismo sa tatlong pari. Malapit na kaibigan ni Burgos ang nakatatandang kapatid at guro ni Rizal na si Paciano. Sa kasalukuyan, matatagpuan ang isang palatandaan kung saan binitay ang Gomburza sa Liwasang Rizal (Luneta), at isang palatandaan kung saan sila inilibing sa Sement- eryong Paco, pawang sa Lungsod Maynila. Ipinangalan sa kanila ang ilang bayan sa Ilocos Norte, Ilocos Sur,Isabela, La Union, Pangasinan, Quezon, Surigao del Norte, at Timog Leyte.(PKJ)