Bugtóng

riddles, folklore, burial, beliefs

Ang bugtóng ay isa sa pinamaikling tula sa Filipinas. Karaniwang binubuo ito ng dalawang maikling taludtod at may tugma. Gayunman, may bugtong na mahigit dalawang taludtod at kung minsan ay walang tugma. Ang paksa nitóng pinahuhulaan ay dapat na pambalana, kayâ nasusubok dito ang husay humanap ng hambingan para magtila hindi alam ang isang bagay na alam ng lahat. Ordinaryong paksa ng bugtong ang katawan ng tao, gaya sa sumusunod na bugtong tungkol sa mga bahagi ng mukha: “Isang bayabas/ Pito ang bútas.” O kayâ ang kalikasan at kaligiran, gaya ng bugtong na ito sa Bikol tungkol sa niyog: “Si tubig kan langit/ Si langit kan unit.” (Tubig na binálot ng langit/ langit na binálot ng balát.) O ng bugtong na itong Waray tungkol sa mga bituin: “Halûag nga kapatagan/ Ginpugasan hin bulawan. (Malawak na kapatagan/ tinamnan ng mga ginto.)

Ginagamit itong aliwan at paligsahan kapag may pagtitipon o namamahinga. Nilalaro ito kapag may lamay para sa namatay. Ngunit sa ilang pook, may pamahiin laban sa paglalaro nitó kung gabi o kung kumakain.

Ang bugtong ay tinatawag ding “paktákon” at “patugmahanón” sa Aklanon, “bugtong,” “paukúkudán,” at “patukód” sa Bikol, “antukí” sa Higaonon, “paktákan” o “palantí” sa Hiligaynon, “kabánek” sa Ibaloy, “burburtiyá” sa Ilokano, “palantû” sa Kinaraya, “antoká” sa Mëranaw, “bugtóng” sa Pampanggo, “bonikéw” sa Pangasinan, “tigmô” sa Sebwano, “katakatá” at “pagtukúd” sa Tausug, “patitguón” o “patigó” sa Waray. (VSA)