báyan

 

Ginagamit sa iba’t ibang kahulugan noon pa ang salitâng báyan. Maaari itong tumukoy sa buong bansa, o sa isang malaking pangkat ng tao, o sa isang dibisyon sa loob ng isang lalawigan. Ang hulíng nabanggit ang higit na tinu- tukoy ng báyan sa kasalukuyang pamahalaang lokal ng Filipinas. Opisyal itong tinatawag na munisipalidád (mu- nicipality). Ang báyan o munisipalidád ay dibisyong pam- politika sa isang lalawigan. Binubuo ito ng isang pinang- kat na mga barangay. Nilikha ito upang mas mahusay na mapamahalaan ng gobyerno ang mga pamayanan at mag- sisilbing pangunahing daluyan ng paghahatid ng batayang serbisyo sa mga mamamayan. Tanging ang Kongreso ng Filipinas ang may kapangyarihang lumikha at magbuwag ng isang báyan at pinagtitibay ng mga apektadong ma- mamayan sa pamamagitan ng isang lokal na plebisito. Maaaring likhain ang isang báyan kung ito ay mayroong taunang kita na hindi bababâ sa P2,500,000.00, may populasyong umaabot 50,000, at may kabuuang saklaw na teritoryong hindi bababâ sa 50 km kuwadrado

Pinamumunuan ang isang báyan ng alkalde o punòng- bayan at bise alkalde o pangalawang punòngbayan. Ang mga opisyal na ito ay direktang inihahalal ng mga mama- mayan. Naghahalal din ang mamamayan ng mga konse- hal o kagawad ng bayan upang mabuo ang Sangguniang Bayan. Ito ang nagsisilbing lokal na lehislatura sa isang munisipalidad. May kapangyarihan itong magbalangkas ng mga ordenansa, magpataw ng buwis, pamahalaan ang negosyo at daloy ng kalakal sa nasasakupang báyan, at iba pang tungkuling nasasaad sa Local Government Code of the Philippines.

May iba’t ibang uri ng munisipalidad sa Filipinas ayon sa taunang kita: Una o primera na kumikita ng P55 milyon o higit pa; pangalawa o segunda na kumikita ng mahigit P45 milyon subalit hindi lalagpas sa P55 milyon; pangatlo o tersera na kumikita ng mahigit P35 milyon subalit hindi lalagpas sa P45 milyon; pang-apat na kumikita ng mahigit P25 milyon subalit hindi lalagpas sa P35 milyon; panlima na kumikita ng mahigit P15 milyon subalit hindi lalagpas sa P25 milyon; at pang-anim na may taunang kita na ma- babà sa P15 milyon. (SMP)

Cite this article as: bayan. (2015). In V. Almario (Ed.), Sagisag Kultura (Vol 1). Manila: National Commission for Culture and the Arts. Retrieved from https://philippineculturaleducation.com.ph/bayan/