Báhay

Architecture,  Philippine Architecture

Ang báhay ay bunga ng pangangailangan, kaligiran, at kasaysayan ng Filipinas. Hinubog ito, wika ni Augusto Villalon (2001), bilang sagot na “pangkaligiran, teknolohiko, pang-espasyo, at pangkultura sa paraan ng pamumuhay na umiral sa bansa sa iba’t ibang panahon ng kasaysayan nitó.” May arkitektura ito na nakaugat lagi sa kulturang Filipino ngunit patuloy na umaangkop sa mga impluwensiyang dayuhan na nagpayaman sa karanasang pambansa.

Nangangahulugan ito ng paglalahok ng katutubong Fili pino, ng sangkap na Asiano, at ng pagbabagong Kanluranin. Ang paglalahok ay hindi lámang artistiko. Malaki ang papel ng kaligirang tropikal sa naging anyo ng báhay-kúbo, báhay-na-bató, at pagdisenyo ng mga kondominyo’t apartment ngayon. Nagkakaisa ang mga arkitekto na hamak na malaki at gumamit ng bato’t matitigas na kahoy ang báhay-na-bató sa panahon ng Español ngunit báhay-kúbo pa rin ang pangkalahatang plano nitó bukod sa nakinabang sa katutubong talino hinggil sa pag-angkop sa klima’t lindol sa Filipinas. Samantala, di-maikakaila ang paggaya sa mga modelong Americano ng mga unang bahay ng mariwasa sa Forbes Park at San Lorenzo Village sa Lungsod Makati.

Sa kabilâng dako, ang báhay ng karaniwang Filipino’y patuloy na nagsasaalang-alang sa praktikal na gamit ng sinaunang tahanan. Tulad ng báhay-kúbo, gumagamit ito ng materyales na madalîng makuha sa paligid: kawayan, kugon, pawid. Kailangang nakaangat ito sa lupa para hindi lumubog sa bahà at para hindi maakyat ng peste. Sa Cordillera noon, sinusuotan ang mga haligi ng oliang o pabilog na kahoy para hindi maakyat ng mga dagâ ang mga nakaimbak na ani. Kahit munti ang kubo, isang espasyo itong maluwag para sa lahat ng gawain, mula sa silungan, tulugan, palaruan, lutuan, kainan, pagawaan ng likhang-kamay, hanggang tanggapan ng mga panauhin. (EGN)