atsuwéte

Philippine Flora, cooking ingredients, dyes, trees, trees in the Philippines, traditional medicine, medicinal plants, Filipino cuisine

Ang atsuwéte (Bixa orellana Linn.) o achuete sa Español ay punongkahoy na umaabot sa anim na metro ang taas at may bungang tila kapsula, mabalahibo at mapulá ang labas, at may maliliit na butong pulá sa loob. Annatto o lipstick plant ang tawag dito sa Ingles. Tumutubò ito sa lahat ng dako ng Filipinas. Itinuturing itong halamang-gamot. Ang dahon ay inilalaga at pantapal sa galos at paltos. Ang sapal ng mga buto ay naipapahid din sa naturang pinsala o kayâ’y ipinapahid sa noo laban sa sakít ng ulo. Itinatapal din ang nilagang dahon laban sa gonorea.

Gayunman, higit na kilalá ang atsuwéte bílang pampalasa at pampakulay ng pagkain. Ang mga buto ay nililinis at pinipiga sa tubig hanggang pumulá. Ibinubuhos ang mapuláng tubig sa inilulutong karekare. Múra itong pampapulá sa ispagheti at ibang ulam sa karinderya. Pinaglalaruan din ng mga musmos at ginagamit na kolorete o lip-istik. Sa mga sayaw, ipinangguhit ito ng mukha at ipinangkukulay ng buhok. May malaking komersiyo ng mga buto ng atsuwete sa buong mundo. Brazil ang may pinakamalaking produksiyon, lalo na dahil ginagamit ito sa paggawa ng sabon at ibang kosmetiko. (VSA)