Aklátang Báyan

writers, literature, Tagalog, Filipino, Filipino Language

Isang malaki’t pangunahing organisasyon ng mga ma-nunulat ang Kapisanang Aklátang Báyan na naitatag sa panahon ng pananakop ng mga Americano noong 1910 sa Tondo, Maynila. Naging pangulong tagapagtatag si Rosauro Almario samantalang naging kalihim naman si Gerardo Chanco. Sinundan ni Precioso Palma si Almario bílang pangulo, at pagkatapos, ni Julian Cruz Balmaceda na naging pangulo noong 1920 hanggang sa kaniyang ka-matayan noong 1947. Maraming sumulpot na samahang pangmanunulat sa Filipinas, lalo na sa Kamaynilaan, sa panahong iyon. Ngunit sa Aklátang Báyan natipon ang mga unang haligi ng panitikang Tagalog na gaya nina Lope K. Santos, Carlos Ronquillo, Faustino Aguilar, Sev-erino Reyes, Iñigo Ed. Regalado, Hermenegildo Cruz, Patricio Mariano, at marami pa.

Naging makabuluhan ang Aklátang Báyan sa pagsusúlong ng kapakanan ng wika’t panitikang Tagalog. Nagdaos ito ng mga tertulya at programa para sumigla ang mga ma-nunulat. Nanguna ito sa pagkampanya para sa Tagalog bílang wikang pambansa sa 1935 Kumbensiyong Konsti-tusyonal. Nanguna ito sa pagdiriwang ng mga araw nina Balagtas, Bonifacio, at Plaridel, at kaipala ay pangunahing kasangkot sa pag-iisip at pagdaraos ng unang balagtásan. Sa hanay nitó hinugot ang mga kilaláng nobelista, sarsu-welista, makata, at peryodista sa bungad ng ika-20 siglo.

Nanguna din ang mga kasapi ng Aklátang Báyan sa pag-susúlong ng panitikang makabayan at laban sa American-isasyon. Narito ang kontradiksiyon sa tinatawag ni Vir-gilio S. Almario na taglay niláng diwa ng “Balagtasísmo.” Sa isang bandá, masigasig siláng buhayin ang mga ad-hikang mapagpalaya ng Himagsikang 1896. Sa kabilâng bandá, sa pagsalungat nilá sa modernisasyong hatid ng mga Americano ay nasadlak naman silá sa lubhang kon-serbatibong pagkupkop sa anumang tradisyonal, gaya ng tugma at súkat, at lubhang pagmamahal sa nakalipas. (SJ)